Menu
Le notizie dall’Italia.
Yıldızların Evi: Teatro alla Scala
Isabella Laiden
Venedik’in Teatro la Fenice’si gibi Teatro alla Scala da bir ateşten doğdu. 26 Şubat 1776’ya kadar Milanolulara, “Teatro Regina Ducale” hizmet veriyordu. Bugünkü Kraliyet Sarayı’nın yerinde yükselen tiyatro, 1776 yılında bir karnavalın galasında yanınca, küllerinin üzerinden Teatro La Scala inşa edildi.
Teatro Regina Ducale
Maria Theresa’nın sanatsal dokunuşu
Yangından sonra, Avusturya İmparatoriçesi Maria Theresa, şehre yeni bir tiyatro yapılması için harekete geçti. Şehrin yeni tiyatrosu, 14. yüzyıldan kalma Santa Maria della Scala kilisesinin alanına (Bernabo Visconti’nin karısı Regina della Scala’nın onuruna yaptırdığı) yapılacaktı.
Maria Teresa
Mimar Giuseppe Piermarini’nin çizdiği proje, Regio’nun dumanlar içinde kalan localarının 90 sahibinin katkılarıyla hayata geçirildi. Ve tiyatronun yapımı iki yıl içinde tamamlandı. Bugün Piazza della Scala’nın cephesinin önünde yer alan Piazza della Scala meydanı o zaman yoktu. Binalar sıkışıktı. Bu nedenle Piermarini, arabaların ve yayaların geçişini birbirinden ayırarak projesini tamamlamıştı.
Üç bin seyirci kapasiteli olarak açılan tiyatroya dönemin geleneğine uygun olarak sandalye konulmamıştı. Orkestra çukuru yoktu. Seyirciler orkestrayı görür ve gösteri ayakta izlenirdi. Binanın masrafları, locaların satışından gelen gelirle yapılırdı. Locaların altında, daha düşük ekonomik düzeydeki izleyicilerin bulunduğu loggione denilen galeriler vardı. Temsillerin gidişatı loggionelerdeki seyircilerden belli olurdu. Sanatçılar sürekli takip edilirdi. Kötü bir temsil uzun süren dedikodulara neden olurdu.
La Scala en başta sahneye yerleştirilen seksen dört kandille aydınlatılıyordu. Regina Ducale’nin yanması nedeniyle yangın ihtimaline karşı Scala’danın iki odasında yüzlerce kova su depolanmıştı.
Stendhal: “daha yeni bir şey hayal etmek imkansız”
Takvimler 3 Ağustos 1778’i gösterdiğinde La Scala’nın yaklaşık 250 yıllık tarihi başlıyordu. Açılış, Mozart’la arasında büyük bir rekabet olduğu bilinen Salieri’nin Europa Riconosciuta operasıyla yapıldı.
Konuklarına doyumsuz bir müzik ziyafeti veren La Scala, görsel olarak da görenlerin nefesini kesiyordu. Mesela Fransız yazar Stendhal’ın tiyatro karşısında büyülenmiş ve “daha büyük, daha ciddi ve yeni bir şey hayal etmek imkansız” demiştir. Ama daha yenisi mümkün olmuş, o zamandan beri de “değişmez” olduğu düşünülen La Scala, zamana uyum sağlayan bir kültür devi gibi çehresini değiştirerek varlığını sürdürmüştür.
Mesela açılıştan bir yıl sonra Cisalpine Cumhuriyeti’nin kuruluyor, tüm asil armalar localardan kaldırılıyordu. Napolyon’un gelişiyle kraliyet locası da iptal ediliyordu. 1807’de tiyatro, loca ve tonozlardaki süslemelerle yenileniyordu: madalyonlar, kanatlı aslanlar, bugün hala salonlara bakan flütçüler eklenmiş. 1813’te mevcut Via Verdi’deki bazı binalar yıkılarak sahne genişletilmiştir. Daha sonra kandillerin yerini gaz lambaları almıştır. 1883 yılında ise elektrik ampülleri kullanılmaya başlanmıştır.
9 Ağustos 1859’da, Kral Vittorio Emanuele II’nin önünde, Lucia di Lammermoor by Donizetti sahneleniyor, Verdi La Scala’ya dönüyor ve Aida’nın Avrupa prömiyeri sunuluyordu. (Birkaç yıl boyunca Verdi eserlerinin Scala’da sahnelenmesine izin verilmemişti. Bunun sebebi olarak da orkestranın, Verdi’nin orkestrasını değiştirmesi olduğu söylenir. Neyse ki bir şekilde Scala ile Verdi arasında anlaşmazlık sona ermiştir.)
Verdi Kral Vittorio Emanuele II
Tiyatro kapattıran kriz
Devamında zor zamanlar geliyordu. 1897’de Scala, şiddetli sosyal kriz nedeniyle Milano Belediyesi tarafından kapatılıyordu. Bir yıl sonra yeniden açılması, zengin vatansever Guido Visconti di Modrone’nun desteği sayesinde gerçekleşiyordu. 21 Nisan 1889’da Giacomo Puccini, Edgar ile ilk çıkışını yapıyordu. 1907 yılına gelindiğinde La Scala, iki bin sekiz yüz kişi kapasiteli bir tiyatroya olarak yenileniyordu.
Mussolini baskısı
Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda loca sahipleri mülkiyet haklarından vazgeçmiş ve tiyatroda özerk bir yönetim oluşmuştu. 1929’da faşizm İtalya’ya ve La Scala’ya da çökmüştü. Scala’nın başkanını bile Mussolini’nin atadığı günlere gelinmişti. Orkestra şeflerinin en başarılılarından sayılan Arturo Toscanini yönetimden ayrılıyor ve New York’a gidiyordu. Daha sonra İtalya’ya dönüyordu, ancak Giovinezza’ya da sorumluluk almayı reddettikten sonra Bologna Belediye Tiyatrosu önünde faşistler tarafından tokatlanıyordu. Bu olaydan sonra Toscanini 1931’de ülkesini yeniden terk ediyordu.
Savaş Scala’yı da vurdu
Savaş La Scala’yı da ciddi şekilde yaralamıştı. 16 Ağustos 1943’te yaşanan bombalama sırasında, dört katlı locaların çatısı, tonoz ve uzun bölümleri, kostüm depoları, soyunma odaları, koro ve dans çalışma odaları ve sahne atölyeleri harap oldu. 1945’ten 1946’ya kadar tiyatro yeniden yapılandırıldı. Toscanini’nin yönettiği ve dönemin en ünlü sopranolarından olan Renata Tebaldi’nin solistliğini yaptığı mükemmel bir konserle, küllerinden yeniden doğan tiyatro halka açılıyordu
Tiyatronun içinde 5 bin, Piazza della Scala’da ve bitişik sokaklarda hoparlörlerle donatılmış birkaç bin kişi vardı. Sıradan insanların operanın ezgilerini mırıldandığı, kahramanlarını iyi tanıdığı, bugün de pop şarkıcılarını ve oyuncularını tanıdıkları zamanlardı. Bunu 1950’lerin ve 1960’ların ekonomik patlaması izledi.
La Scala 2002-2004 yılları arasında mimar Mario Botta tarafından büyük bir renovasyona girdi. Aslına sadık kalınarak yapılan restorasyon çok beğenildi. Bugün dünyanın ünlü eserlerine ev sahipliği yapan La Scala, geleceğin sanatçılarına da ışık olmaktadır. Tiyatro. genç müzisyenler ve dansçılar yetiştirmeyi hedefleyen Performans Sanatları Akademisi’ne de ev sahipliği yapmaktadır.
Ve yıldız olmak isteyenlerin hayallerini süsleyen “Yıldızların Evi”, zamansız ihtişamıyla varlığını sürdürmektedir.