Andira Vitale- Noel’de sevdiklerimizden hediye almak güzel! Ama vermek daha güzel! Çünkü yüzlerdeki mutluluk ifadesi aldığımız en güzel hediyelere dönüşür. O yüzden hediyelerimizi karşılıksız alırız. Peki paylaştıkça mutluluk çoğaltan Noel hediyesinin kökeni nedir? Bu gelenek ne zaman ve nerede doğdu?

Tanrıça Strenia

Noel hediyelerinin tarihinin antik Roma’ya uzandığını savunan çalışmalara göre, Noel hediyesinin kökeni ‘Strenne’ teriminin doğuşuna denk geliyor. Latince Strenae, Yeni Yıl festivali anlamına geliyor. Strenia veya Strenua ise Roma dini tanrıçasıydı. Bu tanrıça, yeni yılı, refahı, gücü, sağlığı ve iyi şansı temsil ediyordu. Latin şenlikleri sırasında,  (Domitian döneminde 17-23 Aralık) strena geleneğine göre karşılıklı iyi dilekler dilenir, kış dönümü bolluğu simgeleyen yiyeceklerle kutlanırmış. Daha sonra bu tarih 1 Ocak olarak değişmiş…  

Filozof, teolog ve piskopos St. Augustine, Strenia’nın bir insanı ‘güçlü’ yapan bir tanrıça olduğunu söylüyor. Rönesans dönemi yazarlarından Andrea Bacci Strenia’nın Sabinelerin dilinde ‘sağlık’ anlamına geldiğini yazıyor. Yazar Johannes Lydus, Strenae’nin Sabin dilinde esenlik veya refah anlamına gelen bir kelime olduğunu  söylüyor,. Romalılar için bu kadar önemli olan tanrıçaya Roma’da Via Sacra’da bir sunak ve kutsal bir ağaç da adanıyor…

Kutsal dallar

Antik Çağ araştırmacısı, gezgin Jacob Spon (1647-1685) ‘Hediyelerin Kökenine Dair’ adlı kitabında, hediye verme geleneğinin Roma imparatorluğunun ilk döneminde başladığını ileri sürüyor. O zaman krala ve krallığın önde gelen yöneticilerine yılbaşı hediyesi olarak,sağlığın simgesi tanrıça Strenia’nın ormanlarından toplanmış kutsal sayılan köknar dalları gönderilirmiş. Bunu mine çiçeği olarak ileri sürenler de var.  İlerleyen zamanlarda geleneğe dönüşmüş. Romalılar 1 Ocak’ta refah ve bolluk dileği olarak bu bereketli ve kutsanmış dalları birbirleriyle değiş tokuş etmeye başlamışlar. Bu dallardan bitki çayı yapılır, sağlık ve güç vermesi için içilirmiş.

İncir bal hurma

İlerleyen zamanda yeni yılda mine ya da köknar dallarının yanında incir, bal ya da hurma hediye etmek de adet haline gelmiş. Romalılar yeni yıla tatlı yiyerek başlanırsa tatlı ve bereketli bir yıl geçireceklerine inanıyorlarmış. Krallara ve önde gelen kişilere de tatlı yiyecekler gönderiyor, tüm yılın tatlı ve huzur içerisinde geçmesini diliyorlarmış.

Altına dönüşen hediyeler

Roma krallığının imparatorluk döneminde hediyenin amacı ve içeriği değişmiş. Soylu tabaka ve seçkinler, atalarından kalan geleneksel bal çömleği yerine içinden altın şıkırtıları gelen hediyeleri tercih etmeye başlamışlar. Fakat Roma kilisesi Batı ve Doğu’ya egemen olunca, çok tanrılı döneme ait her şeyi ortadan kaldırmak adına bu gelenek yasaklanır. Ancak tamamen ortadan kaldırılamaz.